Plastik ürünler ve geri dönüşüme toplumsal bir yaklaşım
- JACOM_CONTENT_CREATED_DATE_ON
- JACOM_CONTENT_WRITTEN_BY
Çoğu zaman günlük hayatta kullandığımız şeylerin hangi maddelerden yapıldığını, üretim süreçlerini, doğayla ilişkilerini sorgulamayız. Plastik ürünler oldukça sık kullandığımız ancak son döneme kadar üzerinde pek düşünmediğimiz ürünlerdendi. Ancak değişen dünya, içinde bulunduğumuz doğa koşulları bilim insanlarını, üretici ve tüketicileri genel olarak toplumu bu konuda daha sık düşünmeye yönlendirmektedir.
Günümüzde plastik ambalaj pek çok biçimde günlük hayatımızda yer almaktadır. Herkesçe tanınmasına ve sonsuz uygulamaya rağmen plastik söz konusu olduğunda geri dönüşüm sanayi için bir dizi sorun ortaya çıkabilmektedir. Şimdilerde 50 yıl önce kullandığımızın 20 katı kadar plastik kullandığımız belirtilmektedir. Aynı zamanda plastik ürünlerinin çeşitliliği de artmaktadır. Bu yaygın kullanım ve çeşitlilik geri dönüşümün uygulanmasını zorlaştırmaktadır. Bu durum farklı geri dönüşüm süreçlerini doğurmaktadır. Uygulanan teknolojiyi tanımlama ve diğerlerinden ayırma etkili bir geri dönüşüm için büyük önem taşımaktadır. Geri dönüşüm genel olarak, enerji tüketimini, hava ve su kirliliğini azaltmaya, doğal kaynakların korunmasına yardımcı olmaktadır. Plastik ürünlerin geri dönüşebilen maddeler içermesi, ayrımı gerçekleştirebilecek teknolojiler geliştirilmesi çevre sağlığı açısından da oldukça önemlidir Almanya’da piyasaya sürülen tüm plastik ambalajların sadece %5, Danimarka’da %6,5 ve İsveç’te %4,5 oranında tekrar kullanılabilir olduğu 2002-2007 yılları arasında Avrupa genelinde tekrar kullanılabilir ambalajlarda %16’lık bir azalma olduğu belirtilmektedir. Ancak belirtildiği gibi son yıllarda konuya ilişkin araştırmalar artmakta, çözüm yolları aranmakta ve uygulamaya konmak istenmektedir.
Kısaca “atıkların yeniden değerlendirilmesi” olarak tanımlanabilecek geri dönüşüm “Ambalaj atıklarının bir üretim süreci içerisinde özgün amacı veya başka bir amaç için, organik geri dönüşüm dahil, enerji geri kazanımı hariç olmak üzere yeniden işlenmesini” ifade etmektedir.
Türkiye’de ilgili bakanlıkların yanı sıra TÜDAM (Dönüşebilen Ambalaj Malzemeleri Toplayıcı ve Ayırıcıları Derneği), uluslararası alanda ise uluslararası geri dönüşüm federasyonu olan BIR (Bureau of International Recycling) konuya ilişkin çalışmalar yapan en önemli kaynak noktalarındandır. Aynı zamanda uluslararası alanda konunun önemine vurgu yapan, bilgi ve belge sağlayan bir diğer kuruluş Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP-United Nations Environment Programme)’dır. Ayrıca Avrupa Parlamentosu ve Konseyi çevresel bakış açısıyla enerji ve birincil hammadde tüketimini ve kaldırılan atık miktarını azaltması bakımından geri dönüşümün geri kazanımın önemli bir bölümü olduğu gerekliliğini vurgulamaktadır.
Ambalaj atıklarının geri dönüşümü konusunda fabrika, işletme vs. yönetici ve çalışanlarının bilinçlendirilmesi kadar toplumun da bu konuda bilinç kazanması sürecin oldukça olumlu ilerlemesine katkı sağlayacaktır. Bu konuda İstanbul Ataşehir Belediye’sinin Plastik Kapak Toplama Kampanyası güzel bir örnek teşkil etmektedir. ‘’Ataşehir Tane Tane Kapak Topluyor, Adım Adım Engelleri Aşıyor’’ sloganıyla başlatılan kampanya, doğada 400 yıl gibi uzun bir sürede yok olan plastik kapakları geri dönüşüme kazandırmakla çevresel bir proje, kapaklardan sağlanan gelirle engelli vatandaşlara tekerlekli sandalye temin ederek sosyal bir proje özelliği taşımıştır. Proje kapsamında toplanan 85 ton kapak 500 tekerlekli sandalyeye dönüşmüş, yurtiçi ve yurtdışından büyük destek gören kampanya Galatasaray Üniversitesi tarafından 2010 yılı en önemli sosyal sorumluluk projesi ödülünü almıştır.
Kullandığımız plastik ürünlere ilgimizin arttığı bu dönemde, konuya ilişkin çalışmaların hız kazanması, toplumsal, çevresel, teknik ve ekonomik boyutlarıyla bir bütün olarak ele alınması ve bilinçlenmenin toplum genelinde yaygınlaşması yerel ve küresel ölçekte olumlu sonuçlar doğuracaktır.
Kaynakça
http://www.bir.org/industry/plastics/
2 Ayrıntılı teknik bilgi için bkz: G. Dodbibave T. Fujita, Progress in Separating Plastic Materials for Rcycling, Physical Separation in Science and Engineering, September–December 2004, Cilt. 13, Sayı. 3–4, s. 165–182
3 I.Ambalaj Komisyonu (Ambalaj Alt Komisyon Raporları), Ankara 2009, s. 155. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Atık Yönetimi Dairesi Başkanlığı-Ambalaj Atıkları Şube Müdürlüğü
4 http://tdkterim.gov.tr/bts/
5 Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, 24/08/2011 tarihli, 28035 sayılı Resmi Gazete.
6Ayrıntılı bilgi için genel ağ sayfaları ziyaret edilebilir. http://www.tudam.org.tr/default.asp , http://www.bir.org/.
7 Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin 11/02/2004 tarih ve 2004/12/EC sayılı Yönergesi. Metin için bkz: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2004:047:0026:0031:EN:PDF
8 Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı, ÇEVKO Dönüşüm Dergisi, Haziran 2011, s.24
Cansu ATILGAN
Osmangazi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü
Uluslararası Hukuk Ana Bilim Dalı Araştırma Görevlisi
Tokat Atılgan Plastik
