Dünden bugüne flekso baskı teknolojileri
Ambalaj basımında en yaygın kullanılan baskıdır. Düzgün olmayan yüzeylere de uygulanan flekso baskı; karton, kraft, oluklu mukavva, bütün fleksibl ambalajlan oluşturan plastik filmler ve özel bir mürekkep kullanılarak alümin yum folyo, üzerinde uygulanır. 1990’li yıllarda flekso baskı teknolojisinde büyük gelişmeler yasandı. Bu gelişmeler, daha ince fotopolimer klişelerin kullanılması, aniloks merdanenin geliştirilmesi, daha yüksek konsantrasyonlu geliştirilmiş flekso baskı mürekkepleri, daha yüksek seviyede baskı elemanları ile uyum ve çalışma devir süratinin doğru tespiti, modern ekran tekniklerinin kullanımı, standardize edilen film reprodüksiyon işlemlerinin alışılarak benimsenmesi olarak özetlenebilir. Güncel teknolojiyi bünyesinde barındırması nedeniyle, ortaya çıkan kaliteli baskı ile flekso; hem rotogravür, hem de kalite ve kısa süreli isler için ofset baskı ile rekabet edebilir konuma ulaştı.
Aslında flekso baskı bir rölyef baskı yöntemidir. Ancak metal klişe yerine fleksibl lastik, fotopolimer klişeler ve aniloks merdaneler kullanılır. Flekso baskıda kauçuk klişe kullanıldığında flekso baskı tasarımının planlanmasında yüzey ne kadar kaba ise; net görüntü almak o kadar daha güçleştiği göz önünde bulundurulmalı ve ince çizgiler ile küçük metinlerden kaçınılmalıdır. Çünkü kauçuk klişe, taşıyıcı katman yüzeye bastırılınca bu ayrıntılar kaybolur. Vulkanize edilmiş lastik klişelerin üretimi oldukça komplikedir; baskı formu orijinal klişesi kauçuğa aktarılırken ne kadar iyi biçim alırsa alsın ve renk tonu değerleri ne kadar uygun olursa olsun bilgi kayıpları olur. Tram şekillerinin aktarılması sınırlıdır. Bundan başka vulkanizasyon sırasında meydana gelen çekme, baskı elemanları ile uyuşma problemi çok defa operatörün el becerisine bağlı kalır.
Flekso baskıda fotopolimer klişe mevcut değilse, fotoğraflar basılmaz. Son yıllarda çok ince fotopolimer klişeler sayesinde çizilen tasarımlar, kompakt renkli yüzeyler ve oldukça geniş bir metin olması durumunda fleksografik baskıyla oldukça iyi sonuçlar alınıyor. Fotopolimer klişelerin kesim avantajı; yüksek değerde bir baskı kalitesi için sunduğu daha iyi koşullardır. Fotopolimer klişelerin ölçüleri, tutarlı ve tam uyumludur. Fotopolimer klişeler en ince tram aralıklarının oluşumu, daha aydınlık tram ton değerleri, daha ince nokta ve çizgiler, kenarların keskin olmasını ve filmde mevcut bilgilerde belirgin kayıplar olmamasını başarırlar. Bu beceriler, baskı klişelerinin yapısı, kullanılan kauçukların özellikle profilleri ve fotopolimerizasyon aracılığıyla düzenlenen klişe üretim prensiplerine göre sonuçlandırılır.
Çeşitli klişe kalınlıkları ve baskı klişelerinin farklı mürekkeplere uyum yeteneğinin ayrı cinsten pazarların değişik taleplerini karşılar. Kısacası, klişenin optimal sertlik ve elastikiyeti, baskı klişesinin daha yüksek fotografik çözüm gücü ve dik yan köselerle iyi rölyef ayrıntıları, çok daha az kalınlık saplamalar modern fotopolimer klişelerin belirgin özellikleridir. Rölatif sertlik yani klişenin elastikiyeti baskı basıncı üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Klişe çok yumuşak ise, ince noktalar ve çizgiler j kıvrılma dayanıklılığını kaybederek baskı yükü altında kolayca deforme olur. Bunun sonucu ton değerleri yayılır ve hareketli, kötü bir baskı görüntüsü oluşur.
Genel olarak iki tip fotopolimer klişe yapısı vardır. Bunlar; tipo mürekkepleri ile baskı yapan monolayer klişe, alkolde çözülen baskı mürekkepleri ile çalışan multi layer klişedir. Işık geçirgenliği çok iyi olan reçete ayrıntılarının hassasiyetle seçimi ve fotopolimerizasyon için geliştirilen özel maddeler, bütün fotopolimer baskı klişelerine bir yüz, bir poz verme toleransı sağlarlar. Film bilgileri, tam rölyef üstüne aktarılır, ton değeri kayıpları çok azdır ve flekso baskıda mümkün olan tram hassasiyetlerinin sınırları, şimdiye kadar olduğu gibi artik baskı klişesini çözümleme kabiliyeti ile değil; tam aksine baskı işlemleri ile bizzat tanımlanır.
Merkezi tamburlu flekso baskı makinelerinde mutad silindir yerleşimleri, temas noktasından başlamak üzere 40- 60 mikron açıklıkta düzenlenir. Bu tolerans için de baskının görünüşü, basılan malzeme yüzeyinde belirir. Fotopolimer klişelerin ± 10 mikron toleransla yapılması yeterlidir. Klişe materyalinin üretimi aşamasında yalnızca klişenin öngörülen kuruma ve dinlenme sürelerine uyulması şarttır. Tanımlanan nitelikleri ile fotopolimer klişeler, daima her tarafta istenilen daha yüksek değerde baskı kalitesi için kesinlikle gerekli bir koşuldur.
Flekso baskıda su ile yıkanan klişeler çok yaygın olup kolay temin edilmekle birlikte kalite açısından alkol ile yıkanan klişeler tercih edilir. Mürekkebin vaktinden önce çatlamasını önlemek ozona dayanıklı baskı klişeleri en yeni buluşlardan biridir.
Flekso baskıda gelişmelerden biri de aniloks merdanelerdir. Oyma işlemi, lazer kullanılarak yapılan plazma halinde seramik kaplanan aniloks merdaneler için son derece uygun yeni bir teknoloji ürünü. Bu yeni tip aniloks merdanelerin ofset baskıya yakin bir kalite oluşturmada çok önemli bir katkısı var.
Flekso baskıda kullanılan aniloks merdanenin hücreleri mürekkep ile doldurulup fazlası ya rakle bıçakları ya da forma merdanesi ile sıyrılır. Bugüne kadar flekso baskı için kullanılan klişeler oldukça yumuşaktı. Bu durum ise; yüksek kalite yarım ton baskı gereksinimi daha az distorsiyona uğrayan ve tram dotlarının ezilmesini önleyen ve daha iyi rezolüsyon ile sonuçlanan sert klişelerin üretilmesine yol açtı. Simdi daha sert fakat daha ince fotopolimer klişeler bu gereksinimi tam olarak karşılıyor.
Flekso baskıda yeterli renklendirmeyi olası en ince mürekkep tabakası ile gerçekleştirmek mümkündür. En ince katmanı oluşturacak, ince mürekkep kullanmanın flekso baskıda büyük yararı vardır. İnce mürekkep daha kolay kuruyacağından üst üste iki değişik renk basarak üçüncü bir renk elde etme işlemi kolaylaşır. Mürekkebin kurumasına bağlı olarak baskı hızı da artar. Daha ince mürekkep tabakası ile baskıda önemli bir avantaj olan gelişmiş renk tonu değerleri ve daha az dot kazancı sağlanabilir, Böylece flekso baskıda karşılaşılan yüzeysel görüntü ortadan kalkar ve rotogravür baskı kalitesine yakin bir baskı elde edilebilir. İnce mürekkep kullanımı ve daha az dot kazancı aniloks merdanelerle sağlanır. Daha düşük hacimli bir aniloks merdane kullanımı mürekkep inceliğinin kontrollünü ve sonuçta daha eşit dağılmış bir yüzey ve daha düzgün bir görüntü elde edilmesini gerçekleştirir. İnce mürekkep kullanıldığında baskı isi daha kolay ve daha hızlı gerçekleşirken baskıya hazırlanma daha kısa sürede gerçekleşir. Ayrıca, ince mürekkep kullanmanın çevreye de katkısı vardır.
Kısa süreli üretimler için iddialı olan dar enli web teknolojisi, UV teknolojisi, dişlisiz tahrik sistemi, böylesi bir zincir gelişme içinde bir flekso baskı ünitesinde hızlı bir çıkış yarattı. UV flekso baskının felsefesi diğer baskı yöntemlerinden tümüyle farklıdır. Bu baskı yönteminde kullanılan mürekkebin akis hızı pek bir önem taşımıyor. UV kurutmalı flekso gücünü, esneklik ve kalite alanındaki ilerlemesinden alıyor. Bu baskı sistemi; özellikle kapak, etiket üretimine metin, resim baskı için en uygun bir sistem. UV mürekkepleme sistemi flekso baskıda kalitenin yükseltilmesine önemli bir derecede katkısı mevcut. UV mürekkepleme sistemi ile makinenin boşta bekleme süresi, temizlenme süresi kısaltılmış oluyor, daha az mürekkep kullanımı, üretim ortamının kirliliğinin azaltılması ve hijyeninin gelişmesi söz konusu. UV flekso baskı istenildiği an ara vermek mümkün, çünkü mürekkebin kuruması gibi bir problem söz konusu değil. Mevcut olumsuzluklar UV fleksoda, teknoloji ilerledikçe olumsuzlukları atması bekleniyor.
Fleksibl ambalajda en yaygın kullanıma sahip baskı yöntemi, flekso baskıdır. Flekso baskı etiket basımında da kullanılıyor.
Flekso baskı mürekkepleri tipo baskı mürekkeplerine göre solvent miktarı fazla olduğundan çabuk kururlar. Flekso baskıda da son yaşanan teknik gelişmeler beraberinde su bazlı mürekkebin kullanımını da getirmiştir. Fleksibl ambalaj üretimlerinde 8 renkli su bazlı mürekkep kullanılarak ideal baskılar gerçekleşiyor. Ancak bugün çevre dostu su bazlı ve solventsiz mürekkep ve vernikler yüksek yoğunluklu mürekkepler düşük ve solventsiz UV kurlu mürekkepler flekso baskıda kullanılır.
Bu baskıda tipo baskı gibi “yüksek” sistemine dahildir. Flekso kalıpları ile baskı yapılır. Çoğunlukla ambalaj sektöründe kullanılır. Naylon veya metal cinsinden folyolara baskı yapılmaktadır. Bu yüzden flekso baskı ile tifdruk baskı sistemini mutlaka birbirinden ayırmak gerekmektedir. Bu baskı tekniğinde de nokta kenarı ve merkezi arasındaki koyuluk farkları tipo baskıda olduğu gibidir. Hatta bu teknikte sıvı boya kullanıldığı için, bu fark bazı durumlarda tipodan daha belirgin görülür.
Flekso baskı makineleri “ROTATIF” olup bobin halindeki plastik veya kağıt üzerine baskı yaparlar. Seneler önce sadece lastik kalıp kullanılan bu baskı tekniğinde, o zamanlarda “lastik baskı” terimi olarak nitelenirdi. Günümüzde sadece kaba isler için lastik kalıp kullanılmaktadır. Fotopolimler klişelerle 48, hatta 54’lük tramli hassas ve çok renkli kağıt ve folyo baskıları yapılmaktadır.
Kullanılan boyalar ayran kıvamında anilin cinsinden ve alkol esasına dayalı incelticilerle inceltilerek kullanılır ve çok çabuk kuruması gerekmektedir. Bu baskı sistemindeki boya ünitesi oldukça basittir. Boya haznesi içinde dönen verici merdane boyayı tramli merdaneye verir tramli merdane kalıp kazanına aktarır. Kalıp kazanı, baskı kazanı ile temas ederek aradan geçen kağıt veya folyoya baskı yapar.
Flekso baskı makineleri bayağı süratli çalışırlar. Çalışma tarzı basit olduğu için, bu sistem ekonomiktir. Foto filmler klişelerin meydana getirdiği yüksek kalite sayesinde her iste olmasa bile bazı islerde tifdurkla yarışabilmektedir. Flekso baskı sistemi çoğunlukla ambalaj sanayine hizmet vermektedir.
Flekso baskı terimleri
Flekso Baskı: Dogrudan yüksek baskı sisteminin bir dalıdır. Baskı kalıbının yüzeyinde yüksekte kalan isli alanlardaki mürekkep almış görüntülerin basınç etkisiyle baskı malzemesinin üzerine geçirilmesi esasına dayanan bir baskı yöntemidir. Kalıbı lastik olan baskı tekniğidir. Flekso baskı yönteminde kullanılan baskı kalıplarının baskı kalıplarının baskı yapan kısımları yüksektedir. Baskı kalıplarının basmayan kısımları ise derindir. Flekso baskı makineleri rotatif oluf bobin kağıt veya plastik folyeler üzerine baskı yapar. Flekso baskı sistemi çogunlukla ambalaj, etiket ve gazete baskısında kullanılmaktadır.
Anilin boya: Tas kömürü eterinden elde edilen organik boyadır. Flekso baskıda kullanılır.
Anilox merdane: Tramli merdane. Görevi hazne merdanesinden aldığı mürekkebi baskı silindirine aktarmak olan anilox merdane krom veya seramikle kaplı metalden yapılmış olup üzerinde lazerle oyulmuş olup eşit derinlikte gözenekler bulunmaktadır.
Hazne merdane: Mürekkep püskürtme merdanesi
Rakle: Mürekkep sıyırma bıçağı.
Polietilen: Etilen gazinin yüksek basınç ve temperatör altındaki polimerizasyondan meydana gelen termoplastik yani isi ile yumuşayıp yapışabilen bir filmdir. Ambalaj ve baskı sektöründe kullanılan ucuz ve transparan film.
Polivenil klorür (PVC): Vinil asetat ve vinil klorür monomerlerinin polimerizasyondan elde edilen PVC film kokusuz, transparan, elastik, ve termoplastik bir yapıya sahiptir.
Polipropilen: Dökme PP film aynen PE gibi baz reçinenin çeşitli katkı maddeleri ile takviye edilmesinden sonra meydana gelir.
Selofan: Odundan elde edilen selüloz daha sonra kimyasallarla reaksiyona sokularak viskoz ve daha sonra da selülozhidrat haline getirilerek film seklinde preslenir.Bu preslenen filme selofan denir.
Poliamid film: Isi yapışmadığı için genellikle PE ile lamine(birlesik) kullanılır.
Poliester: Poliester filmler (Pet)
Film: Ambalaj dalında film lifsiz organik bir maddenin ince ve elastik bir tabakasıdır.
Metalize film: Metalizasyon bir filmin düşük basınç altında rezistans ile ısıtılan seramik çubuklar üzerinde oluşan alüminyum buharları ile kaplanmasıdır. Bu metod kaplama, ambalaj sektörü için en ekonomik olduğundan dolayı çok kullanılır.
Alüminyum folyo: Su buharı ve gazlara karşı en iyi bariyer malzemelerden birisidir. Alüminyum folyonun kullanıldığı laminasyonlar sırasında karışıklıklar daha sonra folyonun yırtılmasına neden olur. Tamamen zehirsizdir. Dünyada gıda maddeleri ile direkt temas etmesine izin verilen malzemedir.
Laminasyon: Genel manada iki veya daha fazla materyalin birleştirilerek tek ve dayanıklı bir malzeme haline getirilmesi işlemi.
Solvent: Tiner, neft, terebentin, vernik gibi eriyiklerin (sivi akiskan) genel adi.
UVC pozu: Flekso baskıda kalıp pozlama için kullanılan ve dalga boyu en düşük olan ışık kaynağı. UVC-pozu plaka yüzeyindeki yapışkanlığı ortadan kaldırır. UVC ışığı insan gözüne son derece zararlı olduğundan çıplak gözle bu ışığa direkt olarak bakılmamalıdır.
Nyflex kalıpları: Bu plakalar oldukça yumuşaktır. Oluklu mukavva baskılarında tercihen kullanılır. Sertlikler 34-42 shore arasında değişmektedir.
Fotopolimer: Plastik klişe ana maddesi.
Fotopolimer kalıpları: Polimer (plastik) malzemeden fotomekanik usullerle üretilen kalıplara fotopolimer kalıp denir. Bu kalıplar genellikle bükülebilir şekilde yapılmaktadır.
Flekso baskı kalıpları: Flekso baskıda hazırlanma yöntemine göre ayrılan iki ana kalıp türü vardır. Bunları lastik ve kauçuk kalıplarıdır.
Çinko klişe: Çinko klişenin hazırlanması fotomekanik yedirme yöntemi ile yapılmaktadır. Bu yöntem 2 şekilde yapılmaktadır.
a- Manuel olarak hassaslaştırma
b- Fabrikasyon olarakhassaslaştırma
Shore: Flekso baskıda kullanılan klişelerin sertlik derecesi.
Rölyef: Kabartma etkisi
Densite: Filmin yoğunluk değeri. Ya da kağıt üzerindeki renk yoğunluğu.
Forsa: İki kazan arası basınç ayarı.
Sap banyosu: Asit banyosu. Çinko kalıbın yıkanması için yapılır.
Emülsiyon: Kalıba dökülen hassas madde. (Işığa karşı duyarlı madde)
Hidrometre: Asit ölçer.
Fuat Arapkirligil
Dijital Klişecilik
